Ekran Kartlarının Performans Kriterleri

Günümüzde ekran kartları bilgisayar donanımları arasında en hızlı gelişen ve en hızlı eskiyen parçalar olarak karşımıza çıkmaktadır. Durum böyle olunca ekran kartı almak daha da büyük bir özen istiyor. Dahası kullanıcıların aklını karıştıran onlarca değişik terim de bu zorluğa katkı yapan bir etmen olarak karşımıza çıkmakta. Kullanıcılar bütçelerine en uygun fiyatta en performanslı kartı seçmekte çok zorlanıyorlar. Peki ekran kartlarında asıl performans kriteri nedir? Kartların fiyatlarının 50$ ile 750$ arasında olmasına ne neden oluyor? Bu yazımızda hep beraber inceleyelim.
Öncelikle temel olarak ekran kartlarını oluşturan ve performansa etki eden parçalara bir göz atalım.
Bellek miktarı
Bellek hızı
Grafik işlemcisi
Veri yolu ( Bellek arabirimi )
Bellek Miktarı

Ekran kartlarında kullanılan bellek günümüz satış stratejisinin temelini oluşturmaktır. Tüketicinin aklına “yüksek bellek miktarı yüksek performanstır” cümlesinin oturması maalesef ekran kartlarının performansı konusunda kullanıcıları büyük yanılgılara düşürebilmektedir. Grafik belleği ekran kartı üzerinde grafik işlemcisinin görüntüyü yaratabilmesi için, işlemesi gereken verilerin depolandığı yer olarak tanımlanabilir. Kısacası Bir bilgisayarda sistem belleği yani RAM ne işe yarıyor ise ekran kartı belleği de aynı görevi üstlenmektedir. Peki, bilgisayarı alırken en çok dikkat edilen parça nedir? Listemizi oluştururken ilk sırada genelde hangi donanım yer alır? Elbette ki işlemci. O zaman neden ekran kartları için grafik işlemcisi üzerinde bu kadar durulmuyor? Bilgisayarınızın çok hızlı olması için çok miktarda bellek mi alırsınız yoksa iyi bir işlemci mi alırsınız? Elbette ki işlemci tercih edersiniz. Grafik kartlarındaki durum da bundan pek farklı sayılmayacaktır. Bellek miktarı önemli olmakla birlikte, arttıkça performansa getirisi azalmakta hatta hiçbir katkısı bulunmamaktadır. İş yükü bu noktada o belleği yönetmek ve doldurmakla görevli grafik işlemcisinin üzerindedir. 1024x768 piksel ebatlarında ve 16 bit renk derinliğindeki bir görüntü yaklaşık olarak 1.5 MB yer tutuyor ise giriş seviyesindeki bir ekran kartında 512mb bellek kullanımının performansa ne kadar bir katkısı olabileceğini sizler tahmin edebilirsiniz.
Bu noktada konunun daha kolay anlaşılması için bir örnek hikâye yaratılabilir.
Sürekli kullanılan bir depomuz olduğunu düşünelim. Deponun etkin ve verimli kullanımı için gerekli olan nedir? Depo büyüklüğü mü? Yoksa çalışan işçi sayısı mı? 1000m2’lik çalışma alanımız olduğunu ama 10 işçiye sahip olduğumuzu düşünürsek, zaten depomuzun büyük bir kısmını kullanamayız, çünkü çalıştırabilecek iş günümüz, işlem gücümüz maalesef yok. Buna karşın 200m2 depo alanına ama 25 işçiye sahip olduğumuzu düşünelim. Deponun her cm2’si çok etkin ve verimli şekilde kullanılabilir. Bunu ekran kartlarına indirgersek, çok yavaş bir grafik işlemcisine sahip kartın 512mb ekran belleğine sahip olmasının pek bir anlamı yoktur. Çünkü o bellek etkin kullanılamayacaktır. O belleği dolduracak veriyi birim sn’de işleyebilecek güç yoktur. Buna karşın 128mb belleğe ama daha hızlı grafik işlemcisine sahip bir ekran kartı bellete ki daha fazla performans verecektir. Yüksek bellek miktarının ancak yüksek işlem gücü olan bir grafik yongası ile iyi işler yapabileceğini öğrenmiş olduk.
Bellek Hızı

Ekran kartı belleklerinin de normal RAM’lar gibi bir çalışma hızları vardır. Ne kadar hızlı çalışırlarsa o kadar yüksek performans sağlayabilirler. Grafik işlemcisi işlediği verileri çok daha hızlı şekilde depolar veya sevk eder. DDR,GDDR3 hatta son nesil kartlarda DDR4 belleklerin kullanılması grafik performansına doğrudan etki etmektedir. Günümüz grafik bellekleri 333mhz’den 1200mhz’e kadar farklılık göstermektedir. Tahmin edildiği gibi ne kadar yüksek çalışma hızı o kadar yüksek performans getirecektir. Bellek hızının yanında aynı sistem belleğin olduğu gibi gecikme süreleri de önem kazanmaktadır. Gecikme süresi işlemcinin bir veriyi bellekten almak istemesi ile aldığı an arasında geçen süredir diyebiliriz. Gecikme süresi ne kadar az ise grafik performansı o kadar yüksek olacaktır.
Grafik işlemcisi

Bu nokta performansa etki eden en önemli ayrıntılardan birisi olarak karşımıza grafik işlemcisi çıkıyor. Günümüzde en yaygın olarak iki tane üreticinin grafik işlemcilerinin kullanmaktayız. ATI ve Nvidia, çok farklı kategorilerde çok farklı ürünleri olan bu üreticilerin kafa karıştıran birçok modeli olduğunu görmekteyiz. Fakat aslında performansa bu işlemciler etki ediyor ise bu modelleri ve özelliklerini, yeri geldiğinde uzantılarını bilmemiz gerekiyor.
ATI cephesini çok genel bir tabirle şu şekilde sıralamak mümkün:
X1950, X1900, X1800, X1650, X1600, X1550, X1300, X1050, X850, X800, X700, X600, X550, X300, 9800, 9700, 9550, 9500, 9250, 9200, 9000, 8500, 7500, 7200, 7000
Nvidia ise;
Geforce 5,6 ve 7 serisi olarak iki aşamadan oluştuğunu söyleyebiliriz.
Geforce 5 serisi; 5200, 5500, 5600, 5700, 5900
Geforce 6 serisi; 6100, 6200, 6600, 6800
Geforce 7 serisi; 7100, 7300, 7500, 7600, 7800, 7900
Geforce 8 serisi; 8800 (dx10)
Ekran kartlarının grafik işlemcileri çok genel hatları ile bu şekilde sıralanmaktır. Yukarı yazmış olduğumuz kategoriler içerisinde da pek çok farklı ürün bulunmaktadır. Bu farklılığı da uzantılar belirlemektedir. ATI ve Nvidia cephesinde ekran kartları isimlendirilmesinde olduğu gibi uzantılarda da farklılık söz konusu.
ATI cephesinde ekran kartı uzantıları

HM: Hiper Memory anlamına gelen bu kısaltma yalnızca bazı modellerde mevcuttur. Ekran kartı belleğinin sistem belleği ile paylaşıldığı anlamına gelir.
LE: Light Edition, hafif sürüm anlamındadır. Aynı seri içerisindeki diğer kartlardan daha düşük performans gösterir ama daha hesaplıdır.
SE: Second Edition ise orijinal sürüme göre iyileştirmeler içerir. Nispeten daha fazla performans sunar.
PRO: SE sürümüne karşın biraz daha fazla performans sunan kartlarda yer alır.
XT: Çok daha yüksek bir performans göstergesidir. Pro serisinden daha iyi başarım verir.
XTX: ATI ailesindeki amiral kartlarının aldığı rütbedir.
Nvidia cephesinde uzantılar

TC: Turbo Cache anlamına gelen bu özellik ATI deki HM’nin aynısıdır. Paylaşımlı bellek kullanan kartları işaret eder.
XT: ATI cephesinin aksine özelliği kısıtlanmış fiyatı daha uygun hale gelmiş kartlarda kullanılan bir uzantıdır.
LE: Light Edition da hafif sürüm anlamındadır.
GS: Nvidia kartlarda aynı aile içerisinde özelliği yükseltgenmiş modellerde kullanılmaktadır.
GT: GS den daha fazla yükseltgenmeyi ifade eder. Performanslı kartların aldığı bir ektir.
GTX: Nvidia’nın en yüksek performans veren kartlarının hak ettiği bir rütbedir.

Şimdi birkaç örnek vermek ve pekiştirmek gerekirse;
Nvidia GeForce 6600 ekran kart ile 6600GT arasında nasıl bir fark vardır?
AtI Radeon X1600PRO ile X1600XT arasında nasıl bir fark vardır?
Yukarıdaki uzantılar açıklamalarından anlaşılacağı gibi Nvidia kartlarında GT olan kart daha yüksek performans verirken ATI de ise XT uzantılı kart yüksek performansa sahiptir. Grafik yongaları aynı olmasına rağmen uzantıların bazen ciddi performans farkı yarattıklarını unutmayalım. Ayrıca ekran kartı aileleri içerisinde genelde yüksek rakamla ifade edilen kart diğerinden daha performanslı diyebiliriz ama bu bazı noktalarda sorun teşkil edebiliyor. Her seriyi kendi içerisinde değerlendirmek kaydı ile bu geçerli olabilir. Geforce 6800GT Geforce 7300’den daha kötüdür diyemeyiz. Fakat 6 serisi veya 7 serisi içerisinde bu kıyas doğru olabilir. Grafik işlemcilerin modellerinden bahsettikten sonra birazda grafik işlemcisinin hızına deyinelim. Yukarıda modellerin tümü farklı grafik hızını sembolize etmektedir. Kısacası eğer model isimlerini öğrenerek bir sonuca ulaşamıyorsanız en azından grafik işlemcisinin çalışma frekansını kıyaslayabilirsiniz. Ne kadar yüksek çalışama frekansına sahip ise o kadar yüksek grafik performansına sahiptir. Böylece o bellek de o kadar etkin kullanılabilmiş olacaktır. Günümüz grafik işlemcilerinin hızları 200mhz ile 1ghz arasında olmakla beraber sıra dışı modellerde 1000mhz’de aştığını görmekteyiz.
Veri Yolu

Veri yolu kart üzerindeki bileşenlerin birbirleri ile etkileşim hızlarını belirler. Bit cinsinden ifade edilen veri yolu hızı ne kadar yüksek olur ise performansa katkısı da o kadar fazla olacaktır. Eski ekran kartlarında 64bit olan veri yolu günümüz standart kartlarında 128bit, performans kategorisinde ise 256bit’e kadar ulaşmıştır.
Her şeyden önce yukarıda bahsettiğimiz değişkenlerden başka performansa etki eden bazı ayrıntılar olduğunu unutmamak lazım. Örneğin Geforce 6 ailesi ile 7 ailesi arasında da vertex ve iş hattı sayıları açısından fark olduğu için performans farklıları daha farklı olacaktır.
Umarız bu çalışma ekran kartları seçiminde sizlere daha seçici olmanız konusunda yardımcı olacaktır.
Bol FPS’li oyunlar.